U ovoj analizi sagledana je situacija upravljanja otpadnim vodama u republici i funkcionisanje sistema za odvođenje komunalnih otpadnih voda iz naselja. Kompletnu analizu možete pogledati OVDE, a u ovom tekstu je dat kratak osvrt na na zaključke iz rezimea i delove dokumenta koje se odnose na Požarevac i Braničevski okrug.
ilustracija: Hermann Hammer from Pixabay
U Srbiji je manje od dve trećine stanovništva priključeno na kanalizacioni sistem (oko 65,22%), dok većina ruralnih područja nema izgrađenu kanalizaciju i prečišćavanja otpadnih voda, zbog čega je stanovništvo prinuđeno da koristi septičke jame ili otpadne vode direktno ispušta u najbliži recipijent.
Procenat stanovništva obuhvaćenog tretmanom za prečišćavanje otpadnih voda prema Statističkom godišnjaku iz 2020. godine je 14,1% od čega je 13,1 % povezano najmanje na sekundarni tretman.
Sa količinom od oko 1.500 m3 po stanovniku godišnje svih voda sa svoje teritorije, Srbija je ispod granice od 2.500 m3 po stanovniku godišnje, što se smatra donjom granicom kojom se ocenjuje zadovoljenja potreba vodom jedne zemlje, jer se u tu količinu moraju uračunati i količine vode koja se ne smeju zahvatati zbog potreba ekosistema. Iz tog razloga Srbija se mora oslanjati i na tranzitne vode.
Ukupne investicije za zaštitu voda u Republici Srbiji za dostizanje „dobrog“ statusa površinskih voda u narednih 16 godina u skladu sa okvirnom direktivom, utvrđene za potrebe Strategije upravljanja vodama, procenjuju se na 5,4 milijardi evra.
Poznato je da Grad Požarevacnema izgrađeno postrojenje za prečišćavanje otpadnih voda, ali se u analizi navodi kao pozitivan primer za izgradnju novih postrojenja.
Završna faza investicija u postrojenja je u opštinama Leskovac, Vrbas, Raška, Kruševac, Vranje, Aleksinac i Užice, dok su pripreme investicija u toku u Čačku, Jagodini, Kikindi, Kraljevu, Pirotu, Vršcu, Zaječaru i Požarevcu.
ilustracija: Thomas Hoang from Pixabay
Otpadne vode, reke i izvorišta
Prečišćavanje komunalnih otpadnih voda prepoznato je kao jedan od prioriteta u brojnim strateškim dokumentima, deo je skoro svake zvanične politike koja analizira oblast voda, dok je u procesu definisanja pregovaračke pozicije za poglavlje 27. identifikovano kao finansijski zahtevna oblast koja nosi 64% od ukupnog iznosa kapitalnih izdataka za vodni podsektor.
U 4 najveće reke koje protiču kroz Braničevski okrug (3 se ulivaju u četvrtu najveću-Dunav) ispusti se blizu 160 miliona kubika otpadnih voda, od čega je svega 24,5 miliona kubika prečišćene otpadne vode (primarni, sekundarni i tercijalni tretman). Pri tome, u Veliku Moravu ulazi više prečišćene otpadne vode (15,8 miliona m3) nego u Dunav (direktno oko 8,7 miliona m3). U Mlavu i Pek se ne ispuštaju prečišćene otpadne vode. U obe reke se ispusti oko 983.000 kubika neprečišćenih otpadnih voda.
U samoj braničevskoj oblasti ispusti se oko 6,8 miliona kubika otpadnih voda, od čega čak 2,9 miliona kubika odlazi u septičke jame. U industriji prednjači prerađivački sektor sa udelom od 597.000 kubika, dok rudarstvo i snabdevanje električnom energijom ne učestvu u ovom zbiru ispuštenih otpadnih voda.
Na osnovu velikog broja rezultata ispitivanja kvaliteta sedimenata, sa ukupnim brojem od 277 uzoraka u periodu od 2012.-2017. godine, obezbeđen je sveobuhvatan uvid u trenutni status kontaminacije sedimenata reka i akumulacija Srbije metalima i organskim mikropolutantima. Među rekama koje protiču kroz okrug, registrovane su najveće koncentracije kadmijuma (Cd) u sedimentu reke Pek u profilu na lokaciji Blagojev kamen.
Vodu u aluvionima velikih reka u centralnoj Srbiji odlikuje relativno niska mineralizacija, uz vrlo promenljiv sadržaj gvožđa. Povišene vrednosti elektroprovodljivosti indikatori su antropogenih uticaja i obično se javljaju u kombinaciji sa povišenim sadržajem nitrata, hlorida i sulfata. U aluvionu Velike Moravepovišene koncentracije nitrata su veoma česte, a sporadično se registruju i pojave nitrita iznad maksimalnih dozvoljenih količina.
Ovo se odražava na kvalitet vode koja se koristi u sistemima javnog vodosnabdevanja, koji je loš u većini naselja koja koriste individualne plitke bunare, kao i na izvorištima Garevina, Žabari, Livade, Meminac i Ključ.
Kvalitet vode u najvećoj meri zavisi od prisustva koncentrisanih i rasutih izvora zagađenja. Najznačajniji su: netretirane industrijske i komunalne otpadne vode, ocedne i procedne vode sa deponija, drenažne vode iz poljoprivrede, kao i termičko zagađenje vodama iz sistema za hlađenje termoelektrana i zagađenje vezano za plovidbu rekama.
ilustracija: Hands off my tags! Michael Gaida from Pixabay
Izgrađenost kanalizacione infrastrukture
Prema izgrađenosti kanalizacione infrastrukture, Srbija spada u grupu srednje razvijenih zemalja, dok je u pogledu tretmana otpadnih voda na samom začelju. Na kanalizacione sisteme priključeno je oko 55% stanovništva, dok je manje od 10% stanovništva obuhvaćeno nekim stepenom prečišćavanja otpadnih voda.
Od 11 opština koje nemaju inspektore za zaštitu životne sredine, tri iz braničevskog okruga
Na teritoriji Srbije postoji preko 160 komunalnih deponija različitog tipa, kao i veliki broj divljih deponija, čije se učešće u ukupnom pritisku od čvrstog otpada procenjuje na oko 50%. Prema raspoloživoj evidenciji, od 145 jedinica lokalne samouprave u Republici Srbiji 11 opština nemaju inspektora za zaštitu životne sredine: Crna Trava, Svrljig, Kosjerić, Rača, Malo Crniće, Kučevo, Veliko Gradište, Krupanj, Beočin, Bela Crkva i Bela Palanka.
Studija stanja u oblasti upravljanja otpadnim vodama izrađena je kao deo aktivnosti u okviru projekta Javno privatni dijalog za razvoj koji sprovodi NALED u saradnji sa Ekološkom organizacijom 3e i Mrežom inspektora, a finansira USAID.
